Жақында Мәжіліс депутаттары Қазақстанның мемлекеттік борышының өсуіне қатты алаңдап, оның ЖІӨ-ге қатынасы биылғы жылы 29,5%-ды құрауы, ал кейінгі жылдары тіпті 30%-дан асуы мүмкін екендігіне Үкіметтің назарын аударды. Егер мәжілісмендердің болжамдары орындалса, онда 2022-2023 жылдарға қарай республикалық бюджеттің мемлекеттік қарызды өтеу шығысы 12,9%-дан 23%-ға дейін артады.
Қаржы министрлігі жариялаған деректерді депутаттардың Министрлер Кабинетіне сын ескертпелері растады. Олар қазан айының басында республиканың мемлекеттік қарызына қызмет көрсету шығындары 655,7 миллиард теңгеге жеткенін көрсетеді. Қазір борыштың мөлшері 19,6 триллион теңгені немесе елдің ЖІӨ-нің 28,2%-ын құрайды.
Мемлекеттік қарыздың елдің ЖІӨ-ге қатынасы динамикасы Қаржы министрлігі жариялаған мәліметтерде көрсетілмегенін атап өткім келеді. Бұған таңқалатын ештеңе жоқ, өйткені нақты жағдай біз қалағандай қалыптаспайды.
Жылдық есеппен алғанда Қазақстанның борышы 23,1%-ға немесе 3.6 триллионнан астам теңгеге өсті. Айтарлықтай ұлғаю себебі коронавирус індетіне байланысты, біздің мемлекет онымен күресуге көп қаражат жұмсауға мәжбүр болды.
Біздің республикамыздың мемлекеттік қарызының негізгі бөлігі Министрлер Кабинетінің борышы болып табылады, оның көлемі осы жылдың үшінші тоқсанында 9,3%-ға немесе 1,3 триллион теңгеге ұлғайды. Бүгінгі таңда біздің Үкімет борышының жалпы мөлшері 15,7 триллион теңгені құрайды.
Біздің мемлекетімізде жергілікті атқарушы органдардың қарыздары да өсті. Осы жылдың басынан бері бұл көрсеткіш 18,7%-ға артып, 497,5 миллиард теңгеге жетті.
Ұлттық Банкке келетін болсақ, оның қарызы 3,4%-ға, атап айтқанда 3,1 триллион теңгеге дейін төмендеді. Бұл қаржы реттеуші нарықтан шығаратын “артық ” ақшаның қысқарғанын білдіреді, бұл жақсы жайт, өйткені ол ақша ел экономикасына қайта оралады.
Қаржы министрлігі жүргізетін мемлекеттік борыш статистикасында мемлекет кепілдік берген борыштың және мемлекет кепілгерлігі бойынша борыштың мөлшері де көрсетіледі. Олардың біріншісінің көлемі осы жылдың үшінші тоқсанында 9,2%-ға артып, 903,5 миллиард теңгеге жетті, ал екіншісі, керісінше, 6,5%-ға – 28,6 миллиард теңгеге дейін азайды.
Егер Қаржы министрлігі жариялаған статистикалық деректерді ескеретін болсақ, Қазақстанның мемлекеттік борышын Министрлер Кабинеті мен атқарушы билік органдары арттыруда.
Қазіргі салмақты қарыз және оның өсуі Үкіметке Халықаралық Валюта Қорынан, Еуропа елдерінен және АҚШ-тан қарыздар алуға, негізінен несиелер алуға кеңес берген әділетсіз батыстық консалтингтік компаниялардың қызметінің салдары болып табылады.
Сондай-ақ, қазіргі жағдай мұнай мен металдарға әлемдік бағаның құлдырауынан зардап шеккен шетке шығарылатын шикізат экономикасының дағдарысымен байланысты, нәтижесінде сыртқы қарызға қызмет көрсету тапшы жинақтаушы қорларға түседі. Сонымен қатар, мемлекет халықаралық нарықтарда жоғары пайызбен қарыз алған жеке компаниялар мен банктердің қарыздарына кепілдік берді. Тәжікстан мен Қырғызстан үлгісінен көріп отырғанымыздай, қарыздар Қытай мен басқа да дамыған елдердің стратегиялық шешім қабылдау, тіпті кен орындары мен аумақтарды беруге саяси қысым жасау құралына айналуда. Сондықтан біздің елімізді тығырыққа тіреген бұрынғы неолибералдық экономикалық тұжырымдаманы қайта қарайтын кез келді.
Саяси шолушы Нұрлан Фадеев, арнайы «Эхо Казахстана» үшін.
