Коронавирус індеті және оның салдарынан туындаған экономикалық дағдарыс Қазақстан экономикасының барлық салаларына елеулі соққы беріп қана қоймай, өткізу нарықтарының күрт қысқаруына, жеткізу тізбегіндегі үзілістерге, сондай-ақ халықаралық авиарейстердің тоқтауына әкелді. Осы қолайсыз макроэкономикалық факторлар Қазақстанның 90-шы жылдардан бергі ең ауыр дағдарысты басынан кешіретінін көрсетеді.
Халықаралық қаржы институттарының болжамдарына сәйкес, індет пен дағдарыстың келеңсіз салдарынан республикамыздың жалпы ішкі өнімінің жылдық көрсеткіші 2,5%-ды құрауы мүмкін. Тіпті жекелеген қаржы институттары бұл көрсеткіштің – 2,7%-ға дейін төмендеуін болжайды. ЖІӨ өсімінің теріс қарқыны кез келген жағдайда болады, бұл елдің экономикалық жағдайына елеулі соққы болып табылады.
Дүниежүзілік банк сарапшылары тұтынушылық сұраныстың төмендеуіне қарамастан, теңгенің құлдырауы тау-кен өндіруші компаниялардың нығаюына алып келеді, бұл өз кезегінде Қазақстанның ЖІӨ өсуіне оң әсер етеді деп санайды. Әрине, өндіруші саланың нығаюы ЖІӨ-нің өсуіне әкелуі мүмкін. Алайда, Дүниежүзілік банк мамандары өте маңызды бір нәрсені ескермеді: бір ғана өндіруші сала ел экономикасын тізеден көтеруі екіталай. Неліктен? Індет пен карантиндік шектеулердің салдарынан шикізаттық емес салалар қатаң қысқарту саясатын жүргізіп, қызметін оңтайландырды. Ал бұл саясаттың нәтижесінде жұмыссыз азаматтар саны өседі.
Қолайсыз макроэкономикалық факторларды ескерек, әрине қорытындысы көңіл көншітпейді: егер қамтамасыз етудің әлеуметтік жүйесін күшейтуге мүмкіндік беретін нақты шаралар қабылданбаса, Қазақстан мен Орталық Азияның басқа да елдері кедейліктің ауыр зардабына тап болады.
Мұнай, газ, металл және басқа да пайдалы қазбаларды өндіру көлемі ЖІӨ өскен сияқты болады, экономиканың нақты секторын жұмыссыздар мен кедейлердің үлкен тобы күйретеді. әлеуметтік толқуларға жол бермеу үшін, Үкімет бұрынғы неолибералдық тұжырымдамаларды қайта қарау процесін бастауы және денсаулық сақтау мен білім беру жүйесін одан әрі коммерцияландырудан бас тартуы, сондай-ақ шикізаттық емес салаларда жаңа жұмыс орындарын құру мәселесіні алаңдауы тиіс. Әйтпесе, бізде 90-шы жылдардағы ремейк қайталанады, тек оның салдары одан да жаман болады.
Нұрлан Фадеев, саяси шолушы, арнайы «Эхр Казахстана» үшін
Сурет: zakon.kz
