Қырғызстандағы оқиғаның басталу себебі мүддесі бір туысқандық топ деген нұсқа және Қазақстандағы алдағы парламенттік сайлау туралы нұсқа аясында біздің азаматтарымыз элитаішілік жікке бөлінуді күте ме, деген сұрақ туындайды. Осыны түсінуге тырысайық.
Қазақстандағы ең ықпалды тұлға Тұңғыш Президент Нұрсұлтан Назарбаев екені ешкімге құпия емес. Одан соң мемлекет басшысы Қасым-Жомарт Тоқаев. Көшбасшылар үштігінің соңында – Ұлттық қауіпсіздік комитетінің төрағасы Кәрім Мәсімов.
Элитаішілік жікке бөліну тақырыбын қарастыра отырып, Қазақстанда қазірдің өзінде бірнеше нұсқалар бар екенін атап өтемін. Біріншісі – “Кітапхана” мен Ақорда арасындағы еңсерілмейтін қайшылықтар. Екіншісі – қарама-қайшылықтар да,, жанжал да жоқ, ал Тоқаев қазақстандық элитаның бейресми иерархиясы жүйесіне бұрыннан бері қосылған.
Егер қарапайым өмір логикасы, Қазақстандағы элиталардың даму тарихы және адам психологиясының негіздерін түсіну принциптеріне сүйенетін болсақ, онда бірнеше болжам жасауға болады.
Қасым-Жомарт Тоқаев өзгенің пікірін ескермей, елді басқаратын дербес ірі тұлға болғысы келеді. Рас, бір “бірақ” бар. Екінші Президенттің өз элитаішілік тобы жоқ, сондықтан өз жағдайын нығайту әрекеттері теріс реакция тудыруы мүмкін және сайып келгенде, Қазақстан кезектен тыс президенттік сайлауға тап болуы мүмкін.
Екінші жағынан, Тоқаев өзінің ішкі элита тобын құрмауы мүмкін, қазіргі топқа қосылуы мүмкін, бұл оған мемлекетіміздің ішкі элита ойындарында шешуші фактор болып табылатын, ықпалды және құрметті адамдардың қолдауына ие болуға мүмкіндік береді.
Мәсімовке келетін болсақ, ол Қазақстан Президенті лауазымына келуі екіталай. Ия, ол ықпалды адам және көптеген қазақстандық саясаткерлер мемлекеттік қызметте жоғары лауазымдарға ие болу үшін, онымен достасуға тырысады. Бірақ Мәсімов “патшаларды дайындайды”, бірақ ол таққа таласпайды.
Сондай-ақ, Қазақстанда бар Елбасының қызы, Сенаттың бұрынғы спикері Дариға Назарбаева Қазақстан басшысы лауазымына таласады деген пікірді қозғағым келеді.
Меніңше, бұл болмайды, Назарбаев пен оның жақындары оның кандидатурасын әу бастан қарастырған жоқ деп ойлаймын. Егер солай болса, онда Елбасы Тоқаевпен әбігерге түспес еді және қызын Республика Парламентінің жоғарғы палатасының спикері қызметінен босатпас еді.
Қалай болғанда да, Нұрсұлтан Назарбаев әді де билікті басқара алатын болса, ол жағдайды теңестіре алатын және элитаның қақтығысына жол бермейтін жалғыз және берік топтаушы күш бола алады. Алайда, егер ол басқарудан кетсе, онда біздің еліміздің тұрақтылығы шайқалып, элитаішілік бөліну орын алуы мүмкін.
Сондықтан, қазір Елбасының саяси өмірден біржолата кеткен жағдайда төтеп беретін саяси құрылым құру қажет. Элитаішілік бөліну орын алған жағдайда, жүйенің тұрақсыздануына жол бермейтін тұрақтылықтың негізін қалау маңызды. Посткеңестік кеңістіктегі барлық оқиғалар осындай шешімді пысықтауға мәжбүр етеді. Әрине, Еуразиялық экономикалық одақ аясындағы елдің терең интеграциясы тұрақтылықтың кепілі бола алады, бұл кезде біртұтас валюта, ұлтүстілік үкімет және бюджеттік жүйе елдің сыртқы және ішкі шайқалуына жол бермейді.
Азаматтық және әскери қақтығыстарды зерттеу орталығының сарапшысы Сұлтанбек Агеев, арнайы «Эхо Казахстана» үшін.
Сурет: ca-irnews.com
