Біздің республикамыздың аумағында көмірмен жұмыс істейтін электр станцияларының үлесі жоғары, 70%-дан астам.Осыған байланысты елде газ және гидротурбиндік электр станциялары сияқты маневрлік генераторлық қуаттардың жетіспеушілігі байқалады. Ең жоғары жүктемелерді жабу үшін электр энергиясын өндірудің баламалы тәсілдерін дамытумен қатар, Қазақстанның маневрлік қуаттарға қажеттілігі өсіп келеді.
Маневрлік электр станцияларының көмір станцияларынан айырмашылығы, электр жүйесіне қуат беру үшін көп уақыт қажет етпейтіндігінен бастағым келеді. Сонымен қатар, олар жаңартылатын энергия көздерімен өндірілетін энергияны пайдалану кезінде тепе-теңдікті қамтамасыз ете алады.
Ұлғайып келе жатқан тапшылықпен күресу мақсатында мәжілісмендер қазан айының басында заң жобасын қабылдады, оған сәйкес мемлекет жаңартылатын энергия көздерін пайдалануды қолдайтын болады. Енді елде маневрлік генерациялау режимі бар өндіруші қуаттарды салу үшін қолайлы жағдайлар жасалатын болады, бұл Қазақстанның басқа мемлекеттерден энергия жеткізуге тәуелділігін азайтуға және бюджеттік шығыстарды үнемдеуге мүмкіндік береді.
Жаңартылатын энергия көздері Қазақстанда он жыл бұрын дами бастады. Ол кезде электр энергиясы өндірісіндегі жаңартылатын энергетика үлесін биылғы жылға дейін 3%ға, 2025 жылға дейін 6%-ға және 2030 жылға қарай 10%-ға дейін жеткізу мақсаты қойылған болатын. Бүгінде ел аумағында 90-нан астам ЖЭК жұмыс істейді. Өткен жылы Қазақстан энергетикалық саласы сағатына 106 миллиард киловаттан астам өнім өндірді, оның 2,4 миллиард киловатты ЖЭК көмегімен өндірілді.
2019 жылы электр энергиясын өндіруде жаңартылатын энергия көзінің үлесі 2,3%-ды құрады. 2025 жылға қарай бұл көрсеткішті бұрын жоспарланғандай 6%-ға емес, 4,3%-ға жеткізу жоспарланып отыр. Бұл жаңартылатын энергия көздерінің жаңа қондырғыларын іске қосу көлемінің төмендеуін көрсетеді. Мұндай құбылыс жаңартылатын энергия көздерінің тұрақсыз қуат өндіруіне байланысты орын алады. Біздің мемлекетімізде жаңартылатын энергия көздерінің өсуін шектейтін дәл осы факт.
Меніңше, бұл мәселені шешу үшін электр желілері инфрақұрылымының дамуын арттыру, сондай-ақ энергияны сақтаудың өнеркәсіптік жүйелерін енгізу қажет. Алайда, бір “бірақ” бар. Мұның бәрі, өкінішке орай, бюджетте жоқ, көп ақша талап етеді.
Егер Қазақстанда жаңартылатын энергия көздерін мемлекеттік субсидиялау әлі күнге дейін жоқ болса, ал тарифтік ынталандыру қымбат, бірақ басшылық экологиялық таза энергияны сатып алуға, содан кейін неғұрлым төмен бағамен сатуға міндеттейтін көмір электр станцияларына беріліп жатса, не айтуға болады. Бұл мемлекеттік бюджеттен ЖЭК-тің жоғары тарифтерін субсидиялаудың орнына, олар дәстүрлі өндіру жүйелерін жалғастырып жатқанын білдіреді.
Яғни, Қазақстанда “жасыл энергетика” коммерциялық жобаға айналды, ол жоғары тарифтердің көмегімен үлкен пайда алуға кепілдік береді, бірақ отандық энергия жүйесін дамыту мәселелерін шешпейді.
“Жасыл энергетика” туралы барлық әңгімелер мен модельдер Қазақстанның барлық тұрғындарына қажетті Алматы облысында атом электр станциясының құрылысына жол бермеуге бағытталған әрекет болып табылады. Осы мифті Қазақстанның индустрияландыруына және энергетикалық тәуелсіздігіне мүдделі емес Батыс компаниялары, шенеуніктер, ұлтшылдар насихаттайды.
Саяси шолушы Нұрлан Фадеев, арнайы “Эхо Казахстана” үшін
Сурет: informburo.kz
