Соңғы онжылдықтағы оқиғалар Қытайдың “жұмсақ күшін” ілгерілету бойынша күш-жігеріне қарамастан, Қазақстанда синофобия сақталып келе жатқанын көрсетеді. 2019 жылғы Қытайға қарсы шығу мұның дәлелі.
Қытайға қарсы наразылықтар толқыны Президент Қасым-Жомарт Тоқаевтың Қытайға алғашқы мемлекеттік сапары қарсаңында өтті. Наразылық Жаңаөзенде өршіді, онда 2 қыркүйекте ондаған адам қытай зауыттарының құрылысына қарсы митингке шықты. Кейін наразылық Ақтөбе, Шымкент, Алматы, Орал, Ақтау және Нұр-Сұлтан қалаларын қамтыды. Қытайға қарсылық бірнеше аптаға созылды. Зауыттар салуға тыйым салумен бірге, азаматтар Тоқаевтың Пекинге сапарынан бас тартуын талап етті.
Әрине, билік өкілдері жаппай наразылықтарды назарынан тыс қалдыра алмады.Түрлі қалаларда наразылық білдірушілермен шенеуніктер аездесіп, Қытай жобалары үкіметаралық келісім аясында іске асырылып жатқанын, ол Қазақстан экономикасына қажет екенін айтты. Сонымен қатар, СІМ еліміз Қытайды технологиялар мен инвестицияларды жеткізуші ретінде қарастыратынын, ал Қазақстан-Қытай жобалары шетелдік мамандарды тек құрылыс және пайдаланудың бастапқы кезеңдеріне шақыруды көздейтінін атап өтті.
Ия, сайып келгенде, біздің басшылық жағдайды өз қолына алып, адамдарды тыныштандырды, бірақ, өкінішке орай, олардың көшеге плакаттармен шығу себептерін ешкім жойған жоқ.
Біріншіден, тәжірибе көрсеткендей, қытайлық инвестициялармен бірге қытайлық жұмысшылар да келеді. Аспан асты елімен бірлесіп салынып жатқан зауыттардың құрылысы қазақстандықтарды жұмыс орындарымен қамтамасыз етпейді, өйткені оларда тек қана қытайлықтар жұмыс істейді. Екіншіден, халық әлі күнге дейін сыбайлас жемқорлықтың жоғары деңгейіне байланысты, басталған жобалар белгіленген мерзімде аяқталмайды, ал қарыз алушыға берілетін қаражаттың едәуір бөлігін ысырап етеді деп санайды. Тиісінше, ел жаңа қарыздар алуға мәжбүр болады.
2019 жылғы Қытайға қарсы наразылықтар біздің мемлекетіміздегі синофобияның алғашқы жаппай көрінісі емес екенін атап өткім келеді. Мысалы, 2016 жылдың көктемінде Қазақстанда Жер кодексіне енгізілген түзетулерге қарсы жаппай митингілер өтті. Бұл түзетулер шетелдіктерге ауыл шаруашылығына арналған жерлерді сату және ұзақ мерзімді жалға беру мүмкіндігін қарастырған. Азаматтар жер учаскелерінің едәуір бөлігі Қытайдың бақылауына өтетініне қауіптерді. Бұл оларды митингіге шығуға мәжбүр етті. Нәтижесінде биліктің түзетудің күшіне енуіне мораторий жариялаудан басқа амалы қалмады.
Қазақстанда Қытайға қарсы шығу одан да зор жалғасуы мүмкін және бұл этникалық қытайларды ерекше ұнатпағандықтан емес. Қоғамда ұзақ уақыт бойы жинақталған әлеуметтік наразылықтар мен қарама-қайшылықтар тым көп, ал Қытай капиталының өктемдігі, Аспан асты елінің өндіруші компаниялары қазақстандық жұмысшыларды шамадан тыс қолдануы және жер қойнауын пайдалану жөніндегі құлдық келісімшарттар халықтың ашуын күшейте түседі. Үкімет ұлттық еңбек заңнамасын сақтамайтын қытай компанияларының өндірісі мен қызметін ауыстыруға қарсылық әлеуметтік дұмпуге әкелуі мүмкін екенін түсінуі керек.
Азаматтық және әскери қақтығыстарды зерттеу орталығының сарапшысы Сұлтанбек Агеев, арнайы «Эхо Казахстана» үшін
Сурет: oilreview.kiev.ua
