Қазақстан ғылымының басты проблемалық мәселесі қаржыландыру болып табылады. Бұл туралы Ұлттық биотехнология орталығының адам генетикасы зертханасы меңгерушісі Мақсат Жабағин айтты.
“Қазір біздің ғылым төмен деңгейде – ғылымды қаржыландыру ЖІӨ-нің 0,13%-ын құрайды.Барлық мәселелер осыдан туындайды. Мемлекет басшысы қаржыландыруды ЖІӨ-нің 5%-на дейін жеткізуді тапсырды. Егер осы көлемнің кем дегенде 1% ғылымға бағытталатын болса, онда үлкен мәселелер шешілуі мүмкін”, – деді ғалым.
Ол соңғы рет еліміздің ғылыми институттары материалдық-техникалық базаны 10 жыл бұрын жаңартқанын хабарлады.
Мысалы, Ұлттық биотехнология орталығында негізгі жабдықтар 10 жыл бұрын сатып алынды.Бұдан басқа жаңартулар болған жоқ.Жаңа технологиялар бір орнында тұрмайтынын білеміз. Бізге генетикалық зерттеулер жүргізу үшін қажетті прогрессивті жабдықтар бар екенін білеміз.
Бізде ескірген жабдықтар болғандықтан, біздің генетикалық тестілер мен қызметтердің бағасы арзан. Егер, мысалы, жоғары өнімді генетикалық платформаларды ала алатын болса, онда баға төмендеуі мүмкін. Біз, табиғи ғылымдармен айналысатындар, шетелдік өндіріс жабдықтарын сатып аламыз.
Бізде жабдықты өздері жасайтын тәжірибелік-конструкторлық институттар жоқ. Барлығы шетелден сатып алынады. Басты мәселе, жабдықтарды Қазақстанға жеткізгенше қанша делдалдар бар екеніне байланысты, баға кем дегенде бір жарым есе, одан да көп өседі. Бұл да ғылым үшін проблема”, – деді Жабағин.
Сондай-ақ, ғалым осы салада туындаған мәселені шешуге көмектесетін қажетті шаралар туралы хабарлады.
“Мен жас ғалым ретінде жаңа буын ғалымдары қазір өздері шоғырланып жатқанын айта аламын. Бізде жас ғалымдар альянсы бар. Биыл білім және ғылым министрлігінің жанынан жас ғалымдар кеңесі құрылды. Осы кеңес алаңының көмегімен біз жас ғалымдардан ұсыныстар жинаймыз.
Содан кейін министрлікке тікелей жібереміз және әрі қарай ұсыныстарымызды бақылай аламыз. Егер олар белгілі бір бағдарламаларға немесе нормативтік-құқықтық актілерге енгізілсе, онда біз олардың іске асырылуын қадағалайтын боламыз”, – деді Мақсат Жабағин.
Соңында ғалым жас мамандарды қазақстандық ғылым басқармасына тарту керектігін айтты.
“Менің ойымша, бізде Назарбаев университетінде, “Болашақ” бағдарламасы бойынша шетелде оқыған жас ғалымдардың сыни салмағы бар. Біз мүмкіндігімізше осы мәселелерді жинап, талқылаймыз және оларды шешудің нұсқаларын ұсынамыз. Біздің барлық бастамалар ғылымды қаржыландырудың жалпы көлеміне тіреледі.
Мемлекет бәрінің жүзеге асырылуын тек қана Үкіметтің мойнына артып қоймау керек деген дұрыс бағытты ұстануда.Дегенмен, жеке секторларды да қаржыландыру керек. Ол үшін мемлекет мәселені шешудің механизмдері мен жолдарын әзірлеуі керек”, – деді Мақсат Жабағин.
