Мәжіліс сайлауы жақындап келеді. Еліміздің басшысы Қасым-Жомарт Тоқаев оның өтетін күнін осы айда жариялайды. Індет жағдайын ескере отырып, кейбір қазақстандықтар парламент сайлауы онлайн режимінде өтуі мүмкін екенін айтады. Дауыс беру қашықтықтан өте ме, осыны талқылап көрейік.
Жуырда бәріміз Қазақстан тарихында бірінші рет Nur Otan партиясының праймеризінде өткен онлайн дауыс беруінің куәгері болдық. Менің ойымша, ол алда өтетін сайлауларға өзіндік дайындық. Өкінішке орай ол сондай сәтті болмады, дауыс берудің бірінші күнінен ақпараттық жүйенің істен шыққаны есімізде.
Әрине, Қазақстанның онлайн-дауыс беруге өз жүйесі болуы керек. Қазір оған біздің еліміз дайын емес. Оның себебі мынада. Біздің елдің әр аумағында сандық теңсіздік өте үлкен. Кейбір аймақтарда интернетке қолжетімділік жоқ, сондықтан ондай жерлерде азаматтар жаһандық желі арқылы дауыс бере алмайды.
Республикамызда азаматтар туралы электрондық деректер бойынша мәселе бар екенін де ұмытуға болмайды. Б
Мемлекеттік органының базасынан жеке деректердің жария болуы туралы хабарламалар, дауыс беру қорытындысы мен тізімін бұрмалау және қолдан жасау қаупін тудырады.
Оның үстіне біздің халықтың сандық сауаттылығын көтеру қажеттілігі бар. Мысалы, ауылда тұратын 73 жастағы зейнеткерге компьютерді қолдануды, ақпараттық құрал арқылы дауыс беруді қалай түсіндіруге болады. Ия, елде оларға көмектесетін еріктілер бар, бірақ ол сайлаушының дауысы тәуелсіз болатынына кім кепіл береді?
Біздің басшылыққа қатысты сынының күшеюі және басқа елдердегі сайлау науқанына араласуға байланысты түрлі келеңсіздіктер аясында мен қашық форматында өтетін сайлаудың ыңғайлылығынан гөрі, қауіпсіздік пен құпиялылық мәселелері басымырақ болады деуге бейіммін.
Қалай болғанда да, маған дәл қазір Мәжіліс сайлауы қарсаңында онлайн дауыс беру туралы сөз болып жатқандығы ұнамайды. Бұл жағдайлық сән іздеу немесе біреудің пайда табуға тырысуы болуы мүмкін. Мен парламенттік сайлауды дәстүрлі форматта өткізу коронавирустан кейінгі кезеңнің басталуы, қалыпқа келудің белгісі болуы мүмкін деп санаймын.
Қалай болғанда да, онлайн дауыс беру жүйесі Қазақстанда әлі тамыр жайған жоқ және алдағы парламенттік сайлауда сұранысқа ие болуы екіталай, өйткені оны оппозициялық күштердің бірден сынға алады. Бұл жүйені енгізу тек инфрақұрылым мен жаңа технологияларды дамытуды ғана емес, сонымен бірге сайлаушылардың да, ұсынылған партиялардың да жоғары мәдени және саяси деңгейін қажет етеді. Олардың бәрі бізде әлі де жетілмегені анық.
Алдағы парламенттік сайлауда депутаттық орынға алты саяси бірлестік: «Нұр Отан» партиясы, Қазақстанның коммунистік халық партиясы, «Ақ жол» демократиялық партиясы, Жалпыұлттық социал-демократиялық партиясы, «Ауыл» халықтық-демократиялық патриоттық партиясы және «Бірлік» саяси партиясы сайысқа түсетіндігін қоса айтқым келеді. Бір қызығы, басқарушы партияның жеңіске жету мүмкіндігі жоғары және оған жақтастар мен сайлаушыларды тартудың өзіндік құралына айналған праймериз маңызды рөл атқарды.
Саяси шолушы Нұрлан Фадеев, арнайы «Эхо Казахстана» үшін.
