Қазақстандық қоғам бүгін Қырғызстанда болған барлық оқиғаларды кеңінен талқылауда. Еліміздің көптеген азаматтары қырғызстандық сценарийдің Қазақстанда қайталануы мүмкін бе, деген сұрақ қояды.
Әрине, көрші елдегі мемлекеттік биліктің заңды институттарының кенеттен құлдырауы белгілі бір алаңдаушылық тудырады. Бірақ қырғызстандық оқиғалардың Қазақстанда қайталану мүмкіндігі өте аз.
Біріншіден, Қырғызстанда біздің мемлекет атынан өзіндік қорғаныс буфері бар, соның арқасында ол өз элиталарының саяси конфигурациясына өзгерістер енгізе алады. Қазақстанда жағдай басқаша. Біздің басшылық Ел ішіндегі тұрақтылықты қамтамасыз етуге баса назар аудара отырып, қазіргі геосаяси ахуал шеңберінде өзінің көпвекторлы саясатын құруға мәжбүр. Билік қоғамда келісімді сақтау үшін кез-келген шара қолданатынын бірнеше рет мәлімдеді.
Екіншіден, көршінің жаппай тәртіпсіздіктерге дейін құқық қорғау жүйесінде елеулі проблемалары болған, оны Ұлттық қауіпсіздік мемлекеттік комитетінің алғашқылардың бірі болып “шегінуі” растайды. Қазақстанда басқару институты атқарушы деңгейлерде мықтырақ. Құқық қорғау органдарына ерекше назар аударудың себебі, олардың қазіргі биліктің заңдылығын қамтамасыз ететін негізгі элемент ретінде қабылдануында.
Үшіншіден, Қырғыз Республикасындағы жағдайдың шиеленісуінде көші-қон факторы маңызды рөл атқарды. Атап айтқанда, карантиндік шектеулерге байланысты Ресей мен Қазақстандағы кейбір кәсіпорындардың жұмысы тоқтатылды, сондықтан оларда жұмыс істейтін қырғызстандықтар еліне оралуға мәжбүр болды. Алайда, елге келгеннен кейін, олар әлеуметтік жүйеде орыныға алмады, нәтижесінде олардың сыйақы қарастырылған наразылықтарға қатысудан басқа таңдауы қалмады. Қазақстан билігі бұл тұрғыда жұмыс орындарының жеке нарығын қалыптастыру мәселелеріне көп көңіл бөледі. Иә, біздің республика да көші-қон шығындарын сезіледі, бірақ бұл жерде азаматтардың ұқсас жаппай оралуын болжау мүмкін емес.
Қоғамдардың ерекшелігі – “орта тап” факторында да. Біздің мемлекетімізде орта тап – қоғамның өте үлкен тобы. Дәл осы адамдар, материалдық жағынан өте бай әлеуметтік топ ретінде, революциялық көңіл-күйге ұшырамайды. Ия, шағын және орта кәсіпкерлер зардап шегіп, қатаң карантиндік шараларды енгізу орта таптың жағдайына айтарлықтай әсер етті. Бірақ біздің басшылығымыз бірден түсініп, салық жеңілдіктері мен преференциялар түрінде шағын және орта бизнес субъектілерін қолдау бойынша бір қатар шараларды дер кезінде қабылдағанын ұмытпаған жөн.
Көршімізде “орта тап” тобы көп емес. Қырғызстаннан кетіп жатқан азаматтар – өз отанында қалса, Қырғыз Республикасының болашақ орта табының негізін қалаушы қырғыз қоғамының экономикалық тұрғыдан ынталы өкілдері болар еді деген пікір бар.
Қазіргі әлеуметтік-экономикалық және саяси даму деңгейі Тұңғыш Президент Нұрсұлтан Назарбаев тұлғасындағы супертөреші және күшті президенттік вертикаль Қазақстанда қырғызстандық оқиғаларды қайталауға мүмкіндік бермейді. Алайда, республикада батысшыл ұлтшылдық қозғалысты дамыту және этносаралық қақтығыстардың қайталануы сияқты тұрақсыздану қаупі мен қатері бар. Олар тұрақты тәуелсіз факторға айналғанға дейін, бірден тоқтатылуы керек.
Азаматтық және әскери қақтығыстарды зерттеу орталығының сарапшысы Сұлтанбек Агеев, арнайы «Эхо Казахстана» үшін.
