Біздің елде халық зейнетақы жинақтарының бір бөлігін бір немесе бірнеше қаржы компанияларына бере алады. Бұл не береді және ел тұрғындары одан қандай пайда көре алады?
Менің ойымша, қазір осындай жағдай қалыптасуда: Министрлер Кабинеті қазақстандықтардың көңілін аулауға ұмтыла отырып, айтарлықтай қауіпті жағдай жасауда — зейнетақы жинақтары енді қол сұғылмайтын болмайды, ал шенеуніктердің оларды өз мақсаттарында анағұрлым еркін пайдалану мүмкіндігі пайда болады.
Бірыңғай жинақтаушы зейнетақы қорының беріктігі алаңдаушылық туғызады: ол болашақта төлемдерді бере ала ма, сондай-ақ ақшаны алуға арналған өтінімдерді мақұлдай ала ма, өйткені зейнетақы төлеуге арналған мемлекеттік бюджеттің шығыстары жыл сайын арта түсуде. Атап айтқанда, алдыңғы жылы бұл мақсаттарға 2018 жылмен салыстырғанда 15 пайызға көп жұмсалды. Сондықтан, менің ойымша, коронавирус індетінен туындаған әлемдік дағдарыс кезеңі мұндай тәжірибелерге жақсы уақыт емес.
Үш жыл бұрын зейнетақы қоры активтерінің кірістілігі 5,97 пайыз деңгейінде болды, өткен жылы ол 6,57 пайызды, ал өткен жылы 10,92 пайызды құрады. Бұл мемлекеттік басқарушыларға инфляцияның ресми көрсеткіштерінен жоғары нәтиже көрсету әрдайым мүмкін еместігін білдіреді.
Қазақстандықтардың жинақтары бүгінгі күні валюталық күйзелістерден, оның ішінде инфляциядан мүлдем қорғалмаған, себебі БЖЗҚ ұлттық валютаны пайдаланады. Мұндай саясат, шын мәнінде, ұлттық валюта бағамының мезгілмен құлдырауына байланысты. Менің ойымша, экономика құрылымы өзгермейтіндіктен, бұл әрі қарай да жалғасады.
Енді не істеу керек, қарапайым тұрғындар өз жинақтарын жоғалтпау үшін жақсы басқарушыны немесе бірнеше басқарушыны қалай таңдайды? Менің көзқарасым бойынша, республика тұрғындарына қаржы менеджерін таңдау кезінде болашақта сондай табыстылықтың кепілі болып табылмайтын тарихи табыстылыққа емес, оның тәжірибесіне назар аударуы керек. Оның кәсібилігін бағалау үшін менеджерлер қолданған құралдар тізімімен және нақты табыс мақсаттарымен танысуға болады. Оның кәсібилігін бағалау үшін менеджерлер қолданған құралдар тізімімен және нақты табыс мақсаттарымен танысуға болады. Егер күтілетін пайда көрсеткіштері жоғары болса, онда бұл қатты алаңдаушылық тудыруы керек. Шын мәнінде, жылдық 10-15 пайыз — қалыпты жағдай, алайда қаржы компанияларының менеджерлері оларды ай сайынғы табыс ретінде ұсынса, олар адамның ақшасын алуға тырысып, оны алдауы мүмкін.
Шын мәнінде, 1996 жылы премьер-министр Акежан Қажыгелдин Халықаралық валюта қорының нұсқауымен енгізген Чили үлгісіндегі жинақтаушы зейнетақы моделінің тығырыққа тірелуі байқалып отыр. Енді азаматтардың зейнетақы жинақтары мүлде құнсызданады және БЖЗҚ мен жеке басқарушы компаниялар түпкілікті күйреген жағдайда олардың барлығы ең төменгі базалық зейнетақымен қалу қаупі бар. Жеке меншік иелері Қазақстанда қор нарығы болмаған жағдайда жинақтардың тұрақты өсуіне кепілдік бере алмайды. Демек, барлық азаматтар ортақ зейнетақы жүйесін жандандыру идеясын ойластырып, талқылауы керек, мұны біз сияқты осы жолды басынан кешкен бірқатар Латын Америкасы елдері жасады.
Мақсат Нұрғалиев, саясаттанушы, арнайы «Эхо Казахстана» үшін.
Сурет: topofyoutube.ru
