Жаңатаста өрт салдарынан үйде ересектердің қарауынсыз қалған бес кішкентай бала қаза тапты. Осы қайғылы оқиғадан кейін, екі жыл бұрын елордада осындай қайғылы оқиға болғанда да көптеген әңгімелер туындаған, бірақ бұл мәселеге басқаша қарау керек.
Бірнеше жыл бұрын мұнай бағасының жоғары болғанда, шенеуніктердің өздері тууды ынталандырды, өйткені демографиялық өсу экономиканы жаңғыртуға көмектесуі керек еді. Ол кезде Қазақстанда халық саны тым аз болғандықтан, экономиканы әртараптандыру маңызды емес деген пікір жиі айтылатын. Әр түрлі сарапшылар экономиканың дамуы үшін 17 емес, кем дегенде 40 миллион адам қажет деп мәлімдеді.
Шынында, мемлекет әлеуметтік инфрақұрылымды дамытумен айналысуы керек еді. Мысалы, білім беру сапасын арттыру, сенімді жұмыс орындарын құру, алайда мұндай жобалар қағаз жүзінде ғана қалып, Қазақстанда жүзеге асырылған жоқ. Президенттің Еңбек министрлігін қалай сынға алғанын еске түсіруге болады, өйткені бөлім уақытша жұмыспен қамтуды құрды, ол да қағаз жүзінде қалды. Соңғы жылдары жастар мен білікті мамандар елден кетіп жатыр. Менің ойымша, бұл ұлттық себептерге байланысты емес.
Екі жыл бұрын болған қайғылы оқиғадан кейін, мемлекет балалар жәрдемақысын арттырды, бірақ басқа процесс басталды. Отбасылар ақша табу мақсатында бала туа бастады. Сөйте тұра, көптеген ата-аналар балаларын тамақпен және барлық қажетті заттармен қамтамасыз ете алмайды. Сондықтан оларға мемлекет бәрін беруі керек деп ойлай бастайды, бірақ балалар жәрдемақысы кейде балалардың өздеріне тимей, ата-аналардың қажеттіліктеріне кетеді. Менің ойымша, біздің елімізде көп балалы аналардан тұратын әлеуметтік топ құрылды, олар өз балаларын қамтамасыз етуді, проблемаларын шешуді және оларға ақша бөлуді талап ете отырып, әкімдіктер мен министрліктерге белсенді қысым көрсетуде.
Мәселе мынада, қазіргі экономика құрылымы мен шикізат моделінде бұрынғы мамандардың қажеттігі жоқ сияқты, артық халық та қажет емес. Бүгінгі таңда Қазақстанда сұранысқа ие мамандықтар бұрынғылармен салыстырғанда түбегейлі өзгерді. Қазір бәріне инженерлер мен мұғалімдер емес, тұрмыстық техника мен ұялы телефондарды жөндейтін шеберлері қажет. Қалған сұранысқа ие мамандықтардвң табысы айтарлықтай төмен болып қалады және өсудің физикалық шектері бар.
Нәтижесінде біз әлеуметтік жағдайы төмен миллиондаған қазақстандықтар қазіргі жүйені жойып жіберуі мүмкін күрделі проблемалар мен әлеуметтік жарылыс алдында тұрмыз. Бұл мәселені балалар жәрдемақысын азайту арқылы реттеу шешу мүмкін емес. ЕАЭО шеңберінде бірлескен индустриялық жобалар арқылы экономиканың қазіргі шығару моделінен бас тарту ғана қайта өңдеу өнеркәсібін жандандыруға және жоғары білікті жұмыс орындарын құра алады. Олай болмаған жағдайда, қазіргі дағдарыс жалғасып, Жаңатастағы қайғылы оқиғалар қайталанатын болады.
Мақсат Нұрғалиев, саясаттанушы, арнайы «Эхо Казахстана» үшін.
Сурет: ru.sputnik.kz
