Жақында елімізге Қырғызстан президенті Садыр Жапаров келді. Бізге келмес бұрын, ақпарат агенттіктерінің біріне берген сұхбатында ол республикалар арасында “шешілмейтін мәселелер жоқ” деп мәлімдеді. Саясаттанушылар елдердің қарым-қатынасында бірқатар күрделі мәселелер бар деп санайды, оларды шешу үшін көп күш салу қажет.
Біздің елде Жапаров бірқатар маңызды кездесулер өткізді. Ол Қасым-Жомарт Тоқаевпен кездесіп, онда екіжақты және көпжақты өзара іс-қимылды және елдердің одан әрі ынтымақтастығының әлеуеті мәселелерін қарастырды. Сондай-ақ, ол Үкімет басшысы Асқар Маминмен кездесті. Онымен кездесу барысында, Жапаров біздің Министрлер Кабинеті олардың Үкіметімен белсенді ынтымақтасуға дайын екенін, екі елге де қызықты жаңа бастамаларды жүзеге асыруға дайын екенін білді. Сонымен қатар, олар қызметтің түрлі салаларындағы өзара іс-қимылды, коронавирусқа қарсы іс-әрекет шаралары, ЕАЭО-дағы әріптестікті, тағы басқаларды талқылады.
Кездесу нәтижесінде бірқатар келісімдерге қол қойылды. Олардың бірі Қырғызстанға өтеусіз әскери-техникалық көмекке көрсету болды. Сонымен қатар, ағымдағы жылы қорғаныс ведомстволары арасындағы ынтымақтастық бойынша іс-шаралар жоспары, ҚР Экологиялық және техникалық қауіпсіздік жөніндегі мемлекеттік инспекция мен ҚР Сауда министрлігінің осы және келесі жылға арналған іс-шаралар жоспары қабылданды. Сыртқы саяси ведомстволар ынтымақтастық бағдарламасына қол қойды. Қырғызстанның сандық даму мемлекеттік қызметі мен еліміздің Сандық даму, инновациялар және аэроғарыш өнеркәсібі министрлігі өзара түсіністік туралы меморандумға қол қойды. Энергетика министрлігі электр энергиясын айырбастау хаттамасына қол қойды. Ал, екі елдің Мәдениет министрлігі ұлттық спорт түрлерін дамытуға келісті.
Сондай-ақ, Жапаров біздің ел бизнесмендерімен де кездесті. Қазақстан – көрші республиканың негізгі сауда серіктестерінің бірі, атап айтқанда, тек өткен жылы ғана Қырғызстанға тікелей инвестициялау көлемі 9 пайызға өсті. Бұл кездесуге Тоқаев та қатысты, ол елдердің жаңа инфрақұрылымдық жобаларды бірлесіп іске асырып, трансшекаралық тораптарды толық көлемде іске қосу қажеттігіне назар аударды. Оның сөздерін қырғызстандық әріптесі толық қолдады, ол бірлескен көтерме-логистикалық кешендер құру үшін өз елінің әлеуетін пайдалануға дайын екенін мәлімдеді.
Жапаров жаңа Қырғызстан билігі қазір немен айналысып жатқанын хабарлады. Оның айтуынша, бұл инвестициялық және сауда саясатын жетілдіру және өткізу нарықтарын кеңейту, кеден және салық салаларындағы өзгерістер туралы айтты,, сондай-ақ біздің кәсіпкерлерді өз еліндегі инвестициялық жобаларды іске асыруға белсенді қатысуға шақырды. Кездесудің қорытындысы бойынша біздің бизнесмендер оның еліне бару туралы келісімге келді. Осы сапар аясында тараптар экспорттық әлеуетті нығайтып, екі республиканың кәсіпкерлері арасындағы байланысты кеңейтпек.
Өткен жылы екі ел арасындағы тауар айналымы 800 миллион долларды құрады. Біздің еліміз, қырғызстандықтар баратын, Ресейден кейін, екінші орында тұр. Бірақ қазір республикалар арасында бірқатар шешілмеген проблемалар бар. Бұған дейін, 2017 жылы, Қырғызстанды Алмазбек Атамбаев басқарған кезде, елдердің өзара қарым-қатынасы күрт суыған болатын. Ол Атамбаевтың Қазақстан билігі туралы мәлімдемесіне байланысты болды. Сол кезде Қазақстан бейресми түрде өз шекарасын жауып тастады, сол себепті онда көптеген қырғызстандық машиналар жиналды. Дәл осындай жағдай жаңа Қырғызстан билігі кезінде де орын алды. Біздің басшылық әр жолы мемлекет шекарадағы тексерулерді күшейтіп, Қырғызстан тарапынан келетін контрабандаға қарсы күресті жүзеге асырып жатқанын мәлімдеді. Көрші елдің басшылығы, өз кезегінде, Қазақстанды Еуразиялық одақ шеңберіндегі уағдаластықтарды бұзды деп айыптады, соның салдарынан, олардың айтуынша, Қырғызстан экономикалық блокадада болды. Әр жолы елдер ЕЭК-ті татуластыруға тырысты, бірақ келісім уақытша ғана болды.
Жапаровтың билікке келуі республикалар арасындағы қатынасты жақсы жаққа өзгереді деп үміттенеміз. Қазір екі елдің сарапшылары осыны болжап отыр. Жапаровтың Қазақстанға сапары екі елдің де осындай қарым-қатынасқа дайын екенін көрсеткендіктен, олар қарым-қатынасты дамытпақшы. Бұл біздің экономикамызға да, көрші елдің экономикасына да оң әсерін тигізеді. Одаққа тікелей қатысуымен Қазақстан мен Қырғызстан стратегиялық тұрғыдан ортақ кеңістікте даму үшін республикаларға еуразиялық интеграция маңызды. Жеке-жеке болғаннан гөрі, ортақ күш-жігердің арқасында әрқашан жақсы нәтижелерге қол жеткізуге болады.
Бішкек қиын жағдайға тап болып, қазір ЕАЭО бойынша көршілерімен, өзінің негізгі сауда әріптестерімен, қарым-қатынасты барынша жақсартуға тырысуда. Қырғызстан үшін бұл аса ауыр дағдарыстан шығудың жалғыз жолы. Біздің еліміздің басшылығы, өз кезегінде, Ресей басшылығы сияқты, көрші республикадағы саяси жағдайдың қалай қалпына келуін бақылап отырады, тұрақтылық орнаған кезде елдер арасындағы өзара іс-қимыл неғұрлым белсенді кезеңі басталады.
Шекарадағы проблемаларды шешу және ЕАЭО елдері нарығына Қырғызстаннан тауар ағынына қатысты шектеулерді алып тастау мүмкіндігі әлі де үлкен мәселе болып отыр. Бұған дейін екі тарап бір-бірін Қытайдан контрабанда жасады деп айыптаған, ал шекаралардың жабылуы Бішкекке саяси қысым жасау әдісі болған. Сондықтан ескі қақтығыстарды реттеу Нұр-Сұлтан үшін де, бауырлас Қырғызстандағы, жалпы Орталық Азиядағы жағдайды тұрақтандыру үшін де маңызды. Сондықтан осы келіссөздер процесін асыра бағалау қиын, көрші республиканың экономикасын қалпына келтіру процесінің табысты болуы Қазақстанның қазіргі позициясына байланысты болады.
Ажар Ибраева, саяси бақылаушы, арнайы «Эхо Казахстана» үшін
