Қазақстан Үкіметі “Қазақстан Республикасының зейнетақы жүйесін одан әрі жаңғыртудың 2030 жылға дейінгі тұжырымдамасына өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы” ҚР Президенті Жарлығының жобасын дайындады, деп zakon.kz хабарлайды.
Құжат жобасы жария талқылау үшін “Ашық НҚА” сайтында орналастырылған.
Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрлігі әзірлеген Тұжырымдамада базалық зейнетақы төлемінен 2028 жылдан бастап ең төменгі кепілдендірілген зейнетақыға көшу қарастырылған.
Көшу Мемлекеттік кепілдік беру тетігін оңтайландыруға, зейнетақы жүйесіне қатысу өтілі аз адамдарды зейнетақымен қамсыздандыру деңгейін арттыруға, табысты зейнетақы төлемдерімен алмастыру коэффициентін арттыруға мүмкіндік береді деп бағамдалуда.
Осыған байланысты ұсынылады:
1) зейнетақы жүйесіне қатысу өтілі 5 жылдан кем адамдар үшін ең төменгі күнкөріс деңгейінің 70 пайызы мөлшерінде ең төменгі кепілдендірілген зейнетақы белгіленсін;
2) зейнетақы жүйесіне қатысудың бес жылдық өтілі кезінде ең төменгі күнкөріс деңгейінің 70 пайызы мөлшерінде базалық зейнетақы айқындалсын, 5 жылдан асатын әрбір жыл үшін оның мөлшері 2 пайызға ұлғайтылатын болады.
3) базалық зейнетақы тағайындауды болдырмау;
4) базалық зейнетақының мөлшерін есептеу кезінде есепке алынған базалық зейнетақы жүйесіне қатысу өтілін ескере отырып, қалыптасқан базалық зейнетақы алушылар үшін ең төменгі кепілдендірілген зейнетақы есептелсін.
Бұл ретте 1998 жылғы 1 қаңтарға кемінде 6 ай еңбек өтілі болған кезде жасына байланысты зейнетақы төлемдерін алу құқығы сақталады.
Ынтымақты зейнетақылардың мөлшерін (1998 жылға дейін жұмыс істегендерге 6 айдан астам ең төмен еңбек өтілімен есептеледі) қолданыстағы зейнетақы заңнамасы жағдайында қолайлы деңгейде ұстап тұру үшін олардың мөлшері инфляция деңгейінен екі пайызға оза отырып, жыл сайын индекстелетін болады.
Сондай-ақ ұсынылады:
– зейнетақы аннуитетінің құнын есептеу үшін базалық негізді қайта қарау;
– ЖЗҚ қатысушылары үшін ғана өмір бойғы зейнетақы төлемдерін (зейнетақы аннуитеті) көздейтін шарт жасасу міндеттілігін белгілеу;
– әйелдердің неғұрлым төмен зейнетақыларының гендерлік мәселесін ішінара шеше алатын бірлескен аннуитеттер тетігін енгізу;
– салымшыға оның қалауы бойынша зейнеткерлікке “кейінге қалдырылып шығу” құқығын беру. Бұл ретте оған осы кезеңге тағайындалған зейнетақы төлемдері жүзеге асырылмайды және ол жинақтаушы зейнетақы жүйесіне қатысуды жалғастыра алады. Салымшыға кепілдік берілген кезең қамтамасыз етілетін болады, оның барысында мұрагерлерге бюджет қаражаты есебінен де (ортақ, базалық зейнетақы), сондай-ақ жинақтаушы зейнетақы есебінен де зейнетақы төлемдері жүзеге асырылатын болады.
– зейнетақы аннуитеті шартын жасасу кезінде сақтандыру ұйымдарынан төленетін төлемдер мөлшеріне ұқсас БЖЗҚ-дан төленетін зейнетақы төлемінің ең төмен мөлшері, яғни республикалық бюджет туралы заңда тиісті қаржы жылына белгіленген ең төмен зейнетақы мөлшерінен төмен емес мөлшерде белгіленсін (2020 жылы ең төмен зейнетақы мөлшері 38 636 теңгені құрайды).
Еңбек министрлігінің есептеуінше, бұл зейнеткерлерге төленетін зейнетақы төлемдерінің (ортақ, базалық және жинақтаушы зейнетақы) жиынтық мөлшерін ұлғайтуға мүмкіндік береді, бұл олардың зейнетақы жүйесіне деген әл-ауқаты мен сенімін арттырады.
– азаматтардың барлық санаттары үшін зейнетақы жинақтарының ағымдағы құнының коэффициенттерін қайта қарау. БЖЗҚ-дан төленетін зейнетақы төлемдерінің ай сайынғы сомасының мөлшері алушының тиісті жасындағы зейнетақы жинақтарының ағымдағы құнының коэффициентіне оның сомасының он екіден бір көбейтіндісі ретінде есептеледі.
Бұл ретте төлемдер халықтың жекелеген топтары үшін, мысалы, Мүгедектігі бойынша және жынысы бойынша сараланбайды.
Бұдан басқа, қауіпті өндірістерде жұмыс істейтін қызметкерлер үшін, сондай-ақ 1-ші және 2-ші топтағы мүгедектер үшін (жынысы бойынша бөле отырып) зейнетақы жинақтарының ағымдағы құнының жекелеген коэффициенттерін енгізу жоспарлануда, өйткені олардың өмір сүру ұзақтығы әртүрлі.
Осы өзгерістің нәтижесінде халықтың осындай санаттары үшін зейнетақы төлемдерінің мерзімі азаматтардың барлық санаттары үшін зейнетақы төлемдерінен біршама қысқа болады, тиісінше, осындай азаматтар үшін ай сайынғы төлемдердің сомасы жоғары болады, — деп есептейді құжатты әзірлеушілер.
Сонымен қатар, зейнетақымен қамсыздандырудың барабарлығын сақтау үшін 2023 жылдан бастап жұмыс берушілердің міндетті зейнетақы жарналары есебінен кезең-кезеңімен, 2023 жылғы 1% – дан бастап, оны 2029 жылға қарай 5% – ға дейін жеткізе отырып, қосымша шартты-жинақтаушы құрамдауышты енгізу ұсынылады.
Бұл ретте салымшыға (алушыға) оларды әлеуметтік мұқтаждықтарға пайдалану құқығын бере отырып, жұмыс берушінің Зейнетақы жинақтарын қалыптастыру үшін осы көрсетілген шоттарға міндетті зейнетақы жарналарын аудару үшін Бірыңғай жинақтаушы зейнетақы қорында жеке нысаналы шоттар ашуды көздеу қажет, — делінген жобада.
Жұмыс берушілер жұмыскердің кіріс мөлшерінен есептелетін міндетті 5 %-дық зейнетақы жарналарын өз қаражаты есебінен аударатын болады.
2021 жылдан бастап зейнетақы жинақтарының бір бөлігін Тұрғын үй жағдайын жақсартуға, қымбат емделу ақысын төлеуге немесе жеке басқарушы компанияларға басқаруға беру құқығы берілді.
Жарналар капиталдандырылады және қаржы құралдарына инвестицияланады, бұл ретте кірістілік инвестициялық қызметтің нәтижелеріне, сондай-ақ қаржы нарықтарының жай-күйіне қарай қалыптастырылатын болады.
Ең төменгі стаж 5 жылды құрайды, онда белгілі бір жағдайларда 20 жастан бастап (салымшы-алушының жынысына қарамастан) зейнетақы төлемдерін алу құқығы басталады.
Инфляция деңгейін ескере отырып, жарналардың сақталуы жөніндегі мемлекеттік кепілдік шартты-жинақтаушы құрамдауышқа қолданылмайды.
Құжатты жария талқылау 2020 жылғы 12 қарашада аяқталады.
Сурет: zakon.kz
