20 маусымда Энергетика министрі Қанат Бозымбаев жұртшылықпен кездесу кезінде кенеттен елде атом электр станциясын салу туралы “референдум” өткізілетінін мәлімдеді. Ел билігі АЭС құрылысына қатысты халықтың пікірін ескеретіні бұрын-соңды болмаған таңқаларлық жағдай.
Министр Бозымбаевтың айтуынша, түрлі шетелдік ұйымдар мен компаниялардың “Қазақстанға өз өнімдерін атом станциясын салу түрінде сату немесе бұл қандай да бір саяси, мүмкін, инсинуация”. Сондықтан да бұл “инсинуацияны” тоқтату үшін «референдум» қажет болар.
Үкімет 2017 жылы АҚШ, ЕО және Сауд Арабиясының ақшасына салынған Өскемендегі төмен байытылған уран орталығын ешқандай референдумдарсыз ашты.Одан бұрын сол жерде Жапония мен АҚШ-тан атом электр станцияларының қалдықтарын сақтау нысандары салынды. 2013 жылы сол жерге,Чернобыль атом электр станциясымен салыстыруға тұрарлықтай зілзала әкелген,Фукусимадан шыққан АЭС қалдықтарының алғашқы партиясы әкелінді.
Шығыс Қазақстан “Flash!” тәуелсіз газетінің Денис Данилевский бір апта бұрын АҚШ президенті Дональд Трампқа Қазақстандағы АҚШ елшілігіне хат жолдады. Данилевский өз хатында 2019 жылы шілдеде Өскемен қаласындағы Үлбі металлургиялық зауытында Курчатов қаласының Ұлттық ядролық орталығының реакторынан жоғары байытылған уранды төмен байытылған уранға сұйылту жұмыстары басталатынын айтты.
Аталған өндірістің барлық қалдықтары облыс орталығы болып табылатын Өскемен қаласының шегінде көмілетін болады. Үкімет сондай-ақ, АҚШ-қа сейсмикалық қауіпті аймақта жоғары байытылған уранды сұйылту жөніндегі жұмыстарды жүргізуге рұқсат бере отырып, облыс орталығы шегінде тығыз орналасқан қала тұрғындары мен Шығыс Қазақстан тұрғындарының, сондай-ақ көрші Ресей мен Қытай азаматтарының денсаулығы мен өміріне қауіп төндіреді. Бірақ бұл мәселе бойынша жергілікті тұрғындармен ешқандай референдум мен сауалдар жүргізілген жоқ.
Сонымен қатар, министр Бозымбаев “бір килограмм, бір литр немесе бір тонна ядролық отын біздің елге ешкім әкелмейді. Әкелінбейді де,нүкте. Қазақстанда мұндай бизнес жоқ және бұл бизнес ешқашан жоспарланбаған” деп ашық өтірік айтады.Құжаттарда басқаша!
2013 жылы Жапония мен АҚШ-тан 18 тонна ядролық қалдықтар ҮМЗ-на сақтауға жіберілді. Federal Register АҚШ үкіметтік құжаттары Хабаршысының жариялаған хабарламасында құрамында уран бар материал “бастапқыда (жапондық корпорация) nuclear fuel industries Құрама Штаттарындағы ядролық отын өндірушілерден алынды” деп аталған. Содан кейін ол оны Өскемендегі Үлбі металлургиялық зауытына алты жапондық компанияның энергетикалық реакторлары үшін жанармайға қайта өңдеуге беруді шешті.
Шығыс Қазақстан «Флеш» тәуелсіз газетінің редакторы Денис Данилевский АҚШ-тың Қазақстандағы елшісіне жолдаған хатында «Өскемен және ҮМЗ-да АҚШ-тың ұлттық қауіпсіздігін қамтамасыз ету үшін бірінші рет жұмыс жүргізіліп жатқан жоқ. 2004-2005 жылдары және 2006 жылдары АҚШ энергетика департаментімен келісім-шарт шеңберінде ВОУ НОУ-да қайта өңдеу жүргізілді” – деп жазды.
Неге сонда министр бос сөзге әуес? Тіпті Астана мен облыс орталықтарының орталық даңғылдарын қайта атау бойынша да, американдықтардың жоғары байытылған уранды қайта өңдеу ісіне қатысуы бойынша да бірде-бір референдум мен сауалнама жүргізген жоқ. Шын мәнінде бұны түсіну қарапайым.Біздің билік басшылары мұндай министрлерді, әсіресе “болашақтықтарды”,үгіт-насихатта өз ұпайы үшін сөйлеуші ретінде қолдануды жақсы көреді.
Бұл жағдайда референдум идеясын қазақстандықтардың назарын басқаға аудару үшін айтады. Елімізде елеулі әлеуметтік және саяси дағдарыс пайда болды, соның нәтижесінде мыңдаған адам өзгерістер талап ете отырып, наразылық акциясына шығуда. Оларды осы күресте алшақтату үшін және Үкімет пен Бозымбаевты “атом станциясын салу түрінде өз өнімін” сатып алуға мәжбүрлейтін “сыртқы қауіп” көзін ойдан шығарып, “референдум” идеясы ойлап тапты.
Мұндай жалған референдум жағдайында бүкіл халықтың ашу-ызасы АЭС құрылысына, тиісінше Солтүстік көршісіне шоғырланады,бұл политехнологтардың шынайы қызықты идеясы. Оның астына лас өндірісті көшіру, трансұлттық корпорациялар тарапынан табиғи ресурстарды тонау және экологиялық апаттар түрінде қытай капиталының одан әрі өктемділігін жасыруға болады. Сондай-ақ, жергілікті халықпен келісілмей жасалған Алматы мен Отардағы Пентагонның әскери-биологиялық зертханалары жұмысының тақырыбын жасыруға да ыңғайлы.
Көптеген саяси мәселелер осындай “референдум” арқылы шешіледі, өйткені Ақорданың “демократиялылығы” және “патриоттығы” көрсетіледі, ал халықтың арман-мүддесі шынайы төмендесе де өткен президенттік сайлау ұмытылып, ол дереу артқы жоспарға түседі және билікке қоғамның ешқандай наразылығын ескерілмейді, өйткені “тәуелсіздікті” “сыртқы жаудан” қорғау міндеті алға шығады. Бұл ойындарда трон маңына миллиондарды қайтадан біріктіруге ұмтылады және бұнда бзымбаевсымақтарға “Антигептил” ұлттық бірлестігінен сыннан өткен жақтаушылар көмектеседі.
Марқұм Рахат Әлиев өз жарияланымдарында, президент әкімшілігінің бас идеологы Марат Тәжин 2013 жылы ұлттық экологтар бірлестігінің жетекшісі Мухтар Тайжанды Байқоңырды жабу туралы у-шу туғызуы үшін қаржыландырғаны туралы жазғаны әлі есімде. Ол кезде де елде болып жатқан басты мәселелерден, Жаңаөзеннен және әлеуметтік проблемалардан миллиондаған қазақстандықтарды алшақтату үшін шұғыл түрде “референдум” қажет болды.
“Референдум” және “қоғамдық сенімнің ұлттық кеңестері” сияқты “ажыратқыштарға” сенуге болмайды, сеебі олар алдап, назарды басқаға аудартады, өйткені қуыршақ ойнатушы әртістердің басты міндеті – ескі жүйені сақтап, ресурстарды тонау және халықты қанау.
