Індеттің басталуына байланысты қашықтықтан оқыту форматын ұйымдастырған Қазақстанның білім беру жүйесі күрделі проблемаларға тап болды. Алайда, коронавирус оларды тудырған жоқ, тек ушықтыра түсті. Сарапшылардың бағалауына сәйкес, 10 мектеп оқушысының 6-ы математика, оқу және жаратылыстану ғылымдары бойынша алған білімдерін, тұлға және елдің азаматы ретінде қалыптасу үшін, өмірде қолдана алмайды.
Бүгінгі таңда ұзаққа созылған індет кезінде жүз мыңнан астам оқушы функционалды сауатсыз болады деген қауіп бар. Шетелдік сарапшылардың бағалауына сәйкес, PISA халықаралық білім беру бағдарламасының шкаласы бойынша оқыту көрсеткіштері 8 балға төмендейді.
Індет пен оқу орындарының жабылуына байланысты оқу деңгейінің төмендеуі одан әрі күшейе түседі, бұл өз кезегінде кедей және бай отбасылардың оқушылары арасындағы оқу дағдыларының 18%-ға төмендеуіне әкелуі мүмкін.
PISA мәліметтері бойынша, індетке дейін кедей отбасы балаларының 20% 365 балл, ал бай отбасы балаларының 20% 410 балл жинады. Бір оқу жылында 40 балл. Яғни, сол кездің өзінде балалар арасында алшақтық болды. Қазір бұл жағдай тек нашарлай түседі. Сабақты онлайн режимінде өткізудің салдаоынан ауқатты отбасылардан шыққан оқушылар 14 баллдан, ал кедейлерден-18 баллдан жоғалтады. Олардың арасындағы алшақтық артып келеді.
Өңірлік белгі бойынша да елеулі алшақтық орын алуда. Атап айтқанда, Қазақстанды төрт бөлікке бөлуге болады: индустриялық-аграрлық солтүстік-батыс, орталықтағы индустриялық белдеу, аграрлық оңтүстік-шығыс және индустриядан кейінгі астаналар. Өмір сүру деңгейіндегі айырмашылықтар соншалықты үлкен, тіпті аймақтарды жеке елдермен салыстыруға болады. Ең жайлы өмір солтүстікте, оңтүстікте азаматтар кедей өмір сүреді, ал солтүстік-батыс табыс деңгейі бойынша Африканы еске салады.
Үлгерімі төмен өңірлер оқу тұрғысынан неғұрлым дамығандардан кем дегенде бір жылға артта қалып отыр. Қалалық та, ауылдық та мектептерде төмен нәтижелер көрсетілген. «Назарбаев Зияткерлік мектептерінің» оқушылары мен қарапайым мектептердегі қатарластары арасында үш жылға немесе ең үлкен PISA-ның 124 балл айырмашылықты байқаймыз.
Сарапшылардың пікірінше, коронавирус басталғанға дейін туылған бала өзінің әлеуетінің тек 63%-ын жүзеге асыра алады. Індет бұл көрсеткішті айтарлықтай төмендетеді.
Төмен деңгейлі білім жаңа ұрпақтардың материалдық әл-ауқатына ықпал етеді. Мектептер жабылғаннан төрт ай ішінде болашақ ұрпақтың табысы іс жүзінде 3%-ға азайды.
Бұл жағдайда білім беру жүйесіндегі неолибералдық реформаларды тоқтату, оларды коммерцияландыруды және қазақ тілін латын әліпбиіне көшіруді тоқтату қажет. Сондай-ақ, жүйені американдық және батыстық әдістемелерді алуға итермелейтін әртүрлі консалтингтік компаниялардың ұсыныстарынан бас тарту керек.
Саяси шолушы Нұрлан Фадеев, арнайы «Эхо Казахстана» үшін
Сурет: rg.ru
