КСРО ыдырағаннан кейін, бес Орталық Азия Республикасы, атап айтқанда Қазақстан, Өзбекстан, Түркіменстан, Қырғызстан, Тәжікстан үнемі АҚШ-тың жіті назарында. Республикалардың геосаяси орналасуына байланысты американдықтар Ресей Федерациясы мен Қытай арасында аумақтық жік жүргізуге тырысып, оларға бейбіт өмір сүруге мүмкіндік бермейді.
Вашингтон басынан екінші КСРО құруға мүмкіндік бермейтінін мәлімдеді. Басқаша айтқанда, Ақ үй КСРО ыдырағаннан кейін, республикалардың қалпына келу барысын тыныш бақыламайды. Менің ойымша, АҚШ-та ешкім КСРО-ны қалпына келтіргісі келмейтінін түсінбейді, C5 шартты белгісі бар елдер өзара интеграцияға және қазірдің өзінде жаңа экономикалық принциптерге сүйене отырып дамуы керек.
Осы мақсатта C5+1 форматы құрылды. Бұл формат оған Ауғанстанды қосу арқылы Орталық Азияның “бестігін” кеңейтуді көздейді. Мен Ауғанстанда көптен бері тұрақтылық жоқ екенін қоса айтқым келеді, дегенмен американдықтар елдегі жағдайды реттеуге тырысты. Менің ойымша, АҚШ бүкіл аймақты тұрақсыздандыру үшін Ауғанстанды тікелей “бестікке” қосу туралы шешім қабылдады.
АҚШ Ресейге қарсы жаңа экономикалық және инвестициялық жобаларды енгізуге тырысуда. Дәл осы мақсатта “АҚШ пен Орталық Азияның сауда және инвестициялар жөніндегі Келісімі” (TIFA) алаңы құрылды. Оның мақсаты Орталық Азия елдерін өзінің саяси және экономикалық бақылауына алу болып табылады. Әрине, инвестиция аймаққа қажет, бірақ бәрі Атлант мұхитына байланысты ешкім ақша бермейтінін жақсы түсінеді.
Бірқатар стратегиялық факторларға байланысты АҚШ Өзбекстанға ерекше назар аударып отыр. Республика С5-тің барлық мүшелерімен, соның ішінде Ауғанстанмен шектеседі. Өзбекстан Орталық Азияның негізгі алаңы болып табылады. Вашингтонның энергетикалық жобалары Ташкентке жағымды ештеңе әкелмейтіні анық. Өзбекстанның Мемлекеттік статистика комитетінің мәліметтері бойынша, АҚШ-тың 2019-2020 жылдарға арналған республиканың негізгі капиталына қатысуы 3% -дан аз болды. С5+1 форматы аясында американдықтар алға тартқан баламалы энергия көздерін пайдалану жөніндегі жобалар Өзбекстанның энергетикалық тәуелсіздік алу саясатына, сондай-ақ Өзбекстан Президенті бекіткен 2019 -2029 жылдарға арналған ядролық энергияны дамыту тұжырымдамасына тікелей қайшы келетінін қоса айтамын. Бұл республика үшін барлық стратегиялық мүмкіндіктерді саналы түрде жабу сияқты болып көрінеді, өйткені энергетика мәселесі осы аймақ үшін басты мәселе болып табылады.
Америкалықтар Ташкент пен Нұр-Сұлтанға ұсынған инвестициялық құймалар ештеңеге жеткізбейтінін, ал өңірдің екі негізгі елінің Вашингтонға тәуелділігі күшейетінін айқын түсіну керек. АҚШ, өз кезегінде, аймақта тұрақсыздық орнатып, оны тұңғиыққа итермелеуге мүдделі. Сондықтан майдан мен апатқа айналатын “Мемдептің тегін тоқашына” сенуге болмайды.
Мақсат Нұрғалиев, саясаттанушы, арнайы «Эхо Казахстана» үшін.
Сурет: voatibetanenglish.com
