Қазақстан аумағында қызметі сырт көзден, тіпті жергілікті үкіметтен де жасырын АҚШ әскери зертханалары жұмыс істейтіні ешкімге құпия емес. Алайда, американдықтардың анықтамалық зертханалардан басқа, республикада басқа да әскери және жартылай әскери ұйымдары бар.
Мысалы, 2015 жылы Щучинск қаласындағы Шоқан Уәлиханов атындағы кадет корпусының базасында қазақстандық сержанттарды америкалық нұсқаушылар оқытатын дайындық курсы ашылды. Сонымен қатар, Алматыдағы Құрлық әскерлері әскери институтының базасында НАТО-ның “Бейбітшілік үшін серіктестік” арнайы бағдарламасы бойынша қазақстандық оқу орталығы жұмыс істейді.
2018 жылы Алматыда Шекара қызметі академиясының базасында ашылған Орталық Азия елдерінің шекарашыларын оқытуға арналған орталық та америкалық нысандардың біріне жатады. Бұған дейін АҚШ жомарттанып, шекарашыларымызға 11 модульдік кешенді сыйға тартты. Олар Маңғыстау облысының Каспий теңізімен шекаралас орналасқан “Мыс Скалистый” техникалық бақылау пунктінде орналастырылды. Бұл шекаралық арнайы жабдық бүгінгі күнге дейін жұмыс істейді, тек кімнің мүддесі үшін – үлкен сұрақ туындайды.
АҚШ-тың тағы бір нысаны – Пентагонның әскери қатерін азайту жөніндегі агенттіктің есебінен салынған Шығыс Қазақстан облысындағы дағдарысқа қарсы оқу орталығы. Оның үстіне, оны қандай да бір оқу орнының базасында емес, аса құпия нысан – 90 тонна төмен байытылған уран сақталатын Үлбі металлургия зауытының аумағында салды. Америкалықтар уран банкін күзетуді және Қазақстандық Ұлттық гвардия жауынгерлерін оқытады. Сонымен қатар,, бұл зауытта Курчатовта Ұлттық ядролық орталық реакторынан жоғары байытылған уран өңделеді, ал оның барлығын АҚШ қаржыландырады.
Бір қызығы, жыл сайын АҚШ-тың Орталық Азияға қатысы күшейе түсуде. Атап айтқанда, 2021 жылғы 7 қаңтарда Америка елшілігінің баспасөз қызметі Қазақстан, Өзбекстан және АҚШ Орталық Азия инвестициялық серіктестігін құрғанын және басқа елдерді аймақтық экономикалық серіктестікті бірге алға жылжыту үшін оған қосылуға шақырғанын ресми түрде мәлімдеді.
Америкалық DFC халықаралық даму қаржы корпорациясы, “Астана” халықаралық қаржы орталығы және Өзбекстанның инвестициялар және сыртқы сауда министрлігі бес жыл ішінде жеке бизнес жобаларына кемінде бір миллиард доллар тартады деп жоспарлануда. Көріп отырғаныңыздай, сома үлкен емес, мүмкін, ол сынау үшін. Бірақ тағы бір қызығы: маңызды мәліметтер, мысалы, жобаның құқықтық негіздері қандай да бір себептермен жарияланбайды.
Орталық Азия инвестициялық серіктестік жобасына қосылуға шақырса да, осы аймақ елдері болып табылатын, серіктестік іргелілетін Қырғызстан мен Тәжікстан осы уақытқа дейін шақырылмаған, шын мәнінде, осының бәрінен көптеген сұрақтар туындайды
АҚШ-тың Қазақстан мен Орталық Азиядағы әскери-саяси және қаржылық қатысуын күшейтуі Ресейге, Еуразиялық экономикалық одақ шеңберіндегі интеграциялық процестерге, сондай-ақ Қытайға қарсы бағытталғаны анық. Сондай-ақ, C5+1 платформасының ішінде әскери күштермен сыртқы экономикалық жобалар тартылуда. Қазақстан мен өңірдегі Пентагонның мұндай жандануы шиеленіс ошағын және Ұжымдық қауіпсіздік туралы шарт ұйымы мен Шанхай ынтымақтастық ұйымы бойынша одақтастардың наразылығын тудыратыны анық.
Нұрлан Фадеев, саяси шолушы, арнайы «Эхо Казахстана» үшін
