Бүгінгі таңда біз әлемдік тәртіптің өзгеруін көріп отврмыз: әлемдік жүйе бір полярлы болуын тоқтатып, көп полярлы болуда. Мұндай өзгеріс әрдайым мысалы, қаржылық дағдарыс немесе “түрлі-түсті” төңкерістер сияқты әртүрлі саяси және экономикалық күйзелістермен бірге жүреді. Сондықтан, шын мәнінде, бұл процесс бейбіт түрде жүре ме деген сұрақ бізді алаңдатады. Әсіресе, АҚШ президенті Джо Байден, бұрынғы мемлекет басшысы Дональд Трамп сияқты, бір полярлы әлемді жақтайтындарын ескерсек.
Бұрынғы Америка Президенті күш әдістерін жақтақтады. Оған экономикалық ұлтшылдық және халықаралық келісімдер мен міндеттемелерді орындауға ниетсіз қарады. Қазіргі мемлекет басшысы, демократ ретінде, либералды әдістерге баса назар аударатын сияқты. Американың бұрынғы және қазіргі президенттеріне ортақ нәрсе – жаулары, ең алдымен Ресей мен Қытай, содан кейін Иран мен КХДР. Сондықтан қазір Ақ үйдің саясаты Ресей мен Қытайды басуға бағытталады.
Бірақ Вашингтонда, әрине, олар Ресеймен күш тұрғысынан диалог жүргізу мүмкін емес екенін түсінеді, өйткені бұл ел өзінің әскери әлеуетін қалпына келтірді. Сондай-ақ, ол өзінің ғылыми әлеуетін көрсетті, мысалы, коронавирусқа қарсы вакцина өндіру. Яғни, бұл Ресейдің қазіргі заманғы сын-қатерлерге сенімді жауап беретінін білдіреді. Ол бүгінде әлдеқайда алға шықты, бірақ Батыс елдері Штатпен бірге, оның әлем тіршілігінің көптеген салаларына әсер ететін мемлекеттер шеңберіне енуін қаламайды. Олар бұған жол бермеу үшін бәріне дайын. Мысалы, елдің ішінде және посткеңестік республикаларда ұлтшылдықты оятуға тырысу. Шын мәнінде, бұл қазіргі уақытта бүкіл әлемде болып жатқан жағдай. Германияда, Францияда және нәсілшілдік күшті дамыған Штатта ұлтшылдық өсуде. Бұл американдықтар арасында айтарлықтай бөліну бар екенін білдіреді. Бұл Ресейде де орын алып отыр, АҚШ қоғамды бөлу үшін Навальныйды қолдануда.
Батыс посткеңестік кеңістіктегі елдерді одан алшақтату үшін, белсенді насихат жүргізіп, Еуразиялық одақтан тек Ресей ғана пайда алатынын мәлімдейтін болады. Бізге Одақтың қажеті жоқ екенін және Орталық Азия республикалары Ресейге қызмет көрсететінін айтатын болады. Жалпы, олар Украинадағыдай әрекет етеді, онда бұл әдістер сыннан өткен. Ақ үй бұрын Ресей президенті Владимир Путин бастамашы болған ЕАЭО-ның жаңа геосаяси және геоэкономикалық бірлестік – “Үлкен Еуразиялық әріптестіктің” негізіне айналмауы үшін барлығын жасайтын болады. Бұл одақ Еуроодақ, ЕАЭО, Қытай және Оңтүстік-Шығыс Азия мемлекеттері қауымдастығын біріктірер еді. Бір қызығы, осы елдердің барлығын жалғыз басқарғысы келіп, осындай ауқымды жобаны Штаттың өзі де қарастырған болатын.
АҚШ пен Еуроодақ барлық іске араласып отыр. Мысалы, Навальныйдың сот отырысына 20 дипломат қатысты, бұл халықаралық дипломатияны өрескел бұзу болып табылады.
Олар сотқа өз елінің азаматының ісі бойынша ғана қатыса алады. Сайлауда да осындай тәртіп. Олар қай жерде болмасын – Қазақстанда, басқа мемлекетте – Вашингтон әрдайым айыптап, қандай да бір бұзушылықтарды мәлімдейді. Ал, Американың өзі көптеген қалаларының сайлау учаскелерінде ЕҚЫҰ өкілдеріне де қатысуға рұқсат бермейді. Және бұны дұрыс деп санайды.
Қазір біз әлемде АҚШ-тың қос стандарттары мен ерекшелігін қолданылуына куә болып отырмыз. Бірақ экономикалық орталықты Батыстан Щығысқа ауысу процесінде мұндай саясатқа қарсылық артады. АҚШ Қазақстанда Ресей мен ЕАЭО-ға қарсы ұлтшылдықты пайдалана отырып, асимметриялы түрде әрекет ететін болады. Атап айтқанда, Батыс КСРО кезінен еейігі біздің жастарымызды пайдаланатын болады, оның көмегімен олар ЕАЭО-дағы қатынастарды бұзуға тырысады. Оның үстіне бізде миллионнан астам оралман бар, оларды да осы мақсатта пайдалануға тырысатын болады.
Менің ойымша, Байден әкімшілігі Трамп бастаған бұрынғы саясатты өзгертіп қана қоймай, батысшыл үкіметтік емес ұйымдарды, ұлттық либералдарды, сондай-ақ исламшылдар мен пантүріктерді өз мақсаттарын ілгерілету үшін қолдана отырып, Орталық Азия елдерінде адам құқықтарын қорғау қажеттілігі туралы демократиялық риторикасын күшейтеді. Қазір русофобиялық науқанды ұйымдастыру және республиканы ЕАЭО-дан шығару үшін қозғалыс ұйымдастыруда, Вашингтон саясатының басты құралы ретіндегі елдегі қазақ ұлтшылдарының рөлі одан әрі күшейе түседі. АҚШ Қазақстанды посткеңестік кеңістіктен алшақтату және жалпы өңірді “украиналандыру” мақсатында “Ұлттық революцияны” барынша қыздыра түседі.
Тұрар Кәрімов, саяси шолушы, арнайы “Эхо Казахстана” үшін
