Ұлттық статистика бюросы наурыз айында республика бойынша орташа жалақы 224 715 теңге деңгейінде болғанын, алдыңғы айға қарағанда ол 1,5 мыңға жоғары екенін хабарлады. Жалпы, олардың деректері бойынша, біздің табысымыз жақсы.
Алайда, бұл деректер табысымыздың нақты көрінісі емес, өйткені бұл санға ең төменгі жалақы да, ең жоғары жалақы да кіреді. Сондай-ақ, салалар бойынша жалақының әр түрлілігі ескерілмейді. Атап айтқанда, тау-кен және қаржы салаларында жұмыс істейтін қазақстандықтардың табысы ең көп, олардың жалақысы басқа салаларда жұмыс істейтіндерге қарағанда 2 есе жоғары. Сондай-ақ, кәсіби, ғылыми және техникалық қызмет алдыңғы қатарда, мұнда жалақы 300 мың теңгеден асады.
Ал жұмыспен қамту туралы не айтуға болады? Ресми ақпарат бойынша, 2020 жылдың соңына қарай Қазақстандағы жұмыссыздық 4,9%-ды құрады. Елімізде еңбекке қабілетті азаматтар – 9197,5 мың. Бізде 8744,52 мың адам жұмыс істейді, оның ішінде сол кезде 2 миллионға жуық өзін-өзі жұмыспен қамтығандар бар. Қазақстанда 18,8 миллион адам тұрады, оның 5 миллионнан астамы асыраудағы адамдар, олардың табысы жоқ, және де зейнетақы алатын зейнеткерлер де бар.
Яғни, табыс деңгейінің орташа көрсеткішін есептеуде барлық жалақы, зейнетақы және жеке кәсіпкерлердің кірістері барлық қазақстандықтардың санына бөлінеді. Бұл көрсеткіш, шын мәнінде, статисттер хабарлаған елдегі орташа жалақыға қарағанда әлдеқайда шынайы көрінеді.
Сол ведомствоның деректеріне сәйкес, қазақстандықтардың жан басына шаққандағы орташа номиналды ақшалай табысы 2020 жылдың төртінші тоқсанында 125,4 мың теңгені құрады. Мұнда да бәрі бірдей емес, аймақ және адамның тұратын жері– ауыл немесе қала – шешуші рөл атқарады. Мысалы, Түркістан облысын бүкіл елді ауыл шаруашылығы өнімдерімен жыл бойы қамтамасыз етсе де, азаматтардың атаулы табысы 70 мыңнан аз, ал Атырау облысында табысы 230 мыңнан асады.
Өз сөзімізбен айтатын болсақ, онда ресми статистика шындыққа жанаспайтын керемет сурет арқылы өтірік айтады. Сондықтан, барлығы індет кезеңінде жұмыссыздыққа байланысты тіпті де қысқарған кіріс пен жалақы бойынша “орташа” көрсеткіштерге сенуден қалды.
Осындай бұрмаланған мәліметтерге сүйене отыра, Қазақстандағы нақты әлеуметтік-экономикалық процестерді талдау мүмкін емес, көптеген экономистер әр сала бойынша жалақы туралы жанама деректерді немесе цифрларды бөлек пайдаланады. Мұндай жалған “әшекейдің” еш пайдасы болмайды, тек жағдайды шатастырады. Азаматтардың шынайы әл-ауқаты төмендеп жатыр, ал «өсіп жатқан» жалақыны қымбатшылық пен инфляция жеуде.
Нұрасыл Әлиев, экономикалық бақылаушы, арнайы «Эхо Казахстана» үшін
